دلایل زیادی برای خرید گیتار دست دوم وجود دارد. از کم بودن بودجه بگیرید تا علاقه به یک مدل یا برند خاص. بازار گیتارهای دست دوم این روزها (واقعا فرقی ندارد چه زمانی این مطلب را میخوانید!) به دلیل افزایش قیمت ارز و کاهش قدرت خرید رونق بالایی گرفته. سایتهای فروش ادوات موسیقی عموما بخشی به عنوان کلاهای کارکرده دارند که میشود آنجا گیتارهای دست دوم هم پیدا کرد. برخی صفحات هم در شبکههای اجتماعی مانند اینستاگرام مشغول فروش گیتارهای دست دوم هستند. اما خرید گیتار دست دوم میتواند ریسکهایی هم داشته باشد. در این مطلب قرار است شما را راهنمایی کنم تا اگر قصد دارید گیتار الکتریک دست دوم بخرید، بتوانید خریدی کم ریسکتر داشته باشید.
اول از همه بگویم که من به عنوان مربی گیتار الکتریک، عموما از هنرجوهایی که تازه میخواهند یادگیری این ساز را شروع کنند میخواهم که اگر توانش را دارند ساز نو بخرند. اولا دردسرهای گیتارهای دست دوم را ندارند، دوم اینکه عموما شامل گارانتی میشوند و اگر ایرادی داشته باشند راحتتر میشود آنها پس داد یا تعویض کرد و سوم اینکه تجربه خرید گیتار نو یک تجربه منحصر به فرد است. بوی گیتار نو یک بوی خاص است که همه ما گیتاریستها عاشق آن هستیم. در آوردن لیبلها و روکشهای پلاستیکی پیکاپها و پیک گاردهای یک گیتار نو لذت خاصی دارد که با هیچ چیز دیگر قابل مقایسه نیست. اما همانطور که گفتم گاهی بعضی مجبور میشوند گیتارهای دست دوم تهیه کنند که خب در کل ایراد خاصی هم ندارد و اتفاقا در این مواقع اغلب میشود با هزینه کمتر، ساز با کیفیتتری به دست آورد.
خرید از فروشگاهها و سایتهای معتبر
اولین نکتهای که به هنگام خرید گیتار الکتریک دست دوم باید به خاطر داشته باشید این است که آن را از یک جای معتبر خریداری کنید. با یک سرچ ساده در گوگل یا شبکههای اجتماعی میتوانید با تجربههای دیگران از خرید از یک فروشگاه خاص باخبر شوید. اگر فروشگاهی بدنام باشد، مطمئن باشید میتوانید در شبکه X (توییتر سابق)، اینستاگرام یا وبلاگهای مختلف درباره آن بخوانید. اگر از فروشگاههای شهرتان قصد خرید گیتار دست دوم دارید، با فروشنده شرط کنید که تا چند روز اگر ایرادی پیدا کرد یا مشکلی در آن یافتید آن را پس خواهید آورد. اینطور میشود آن را سر فرصت به مربی خود یا شخصی آشنا با گیتار نشان دهید و (گاهی در قبال پرداخت هزینهای کوچک) از آنها بخواهید گیتار شما را امتحان کنند.
اما اگر از فروشگاههای اینترنتی خرید میکنید حتما به قسمت قوانین و مقررات مربوط به استرداد سازها نگاهی بیاندازید تا مطمئن شوید این امکان برای شما وجود دارد که در صورت وجود ایراد و اشکال در گیتاری که خریدهاید، آن را برگردانید. حتما به نکاتی که در صفحه مربوط به ساز انتخابیتان نوشته شده دقت کنید. در این صفحات معمولا در مورد وضعیت کلی ساز، خط و خش و ضربههای احتمالی، پریدگی رنگ و پوشش نهایی گیتار، وضعیت پیکآپها و تغییرات احتمالی ایجاد شده توسط صاحب قبلی نکاتی نوشته میشود. در نهایت قبل از سفارش حتما با بخش پشتیبانی سایت تماس بگیرید و در مورد شرایط خرید گیتار دست دوم بپرسید.
من به شخصه خرید از دیوار را به کسانی که مبتدی هستند پیشنهاد نمیکنم مگر اینکه به شخص واردی دسترسی داشته باشند. ناگفته نماند اگر قرار است از دیوار خرید کنید، حتما در یک محل مناسب (ترجیحا عمومی) قرار بگذارید و قبل از نهایی شدن معامله پولی پرداخت نکنید.
کمک گرفتن از اشخاص باتجربه
اگر مبتدی هستید، ترجیحا هیچ وقت بدون مشاوره با افراد با تجربه، ساز دست دوم نخرید. اگر هنرجوی گیتار هستید از مربیتان بخواهید در این زمینه کمکتان کند. اگر هنرجو نیستید، میتوانید به آموزشگاههای موسیقی محل زندگیتان بروید و در قبال پرداخت کمی هزینه، برای خرید ساز مناسب مشاوره بگیرید. از دوستان و آشنایان هم میشود کمک گرفت. اگر شخص خبرهای را در اطرافتان میشناسید، از او کمک بگیرید. گاهی با یکی دو نفر فاصله میشود کسی را پیدا کرد که یا خودش اینکاره باشد یا شخصی را بشناسد که بتواند به شما کمک کند.
نکاتی که باید هنگام خرید گیتار الکتریک دست دوم به آنها دقت کرد
به غیر از مواردی که در بالاتر به آنها اشاره کردم، در مورد خود ساز نکات بسیار مهمی وجود دارد که باید هنگام خرید به آنها توجه کرد.
ظاهر ساز؛
با دقت گیتار مورد نظر را نگاه کنید و اگر زدگی، خوردگی، رنگ رفتگی و مشکلات ظاهری از این قبیل در آن دیدید از فروشنده بخواهید در مورد آن توضیح دهد. اینکه چه اتفاقی باعث شده گیتار به این شکل دربیاید؟ آیا از دست صاحب قبلیاش افتاده؟ آیا به جایی برخورد کرده؟ دقت کنید که افتادن گیتار بر روی زمین اغلب به نقاط حساس آن آسیب وارد میکند. اگرچه برخی از فروشندگان ممکن است حقیقت را در مورد سازشان به شما نگویند اما با کمی دقت خودتان هم میتوانید بفهمید آیا گیتار از دست صاحبش بر زمین افتاده یا ضربه محکمی به آن وارد آمده یا نه.
در تصویر زیر، نقاطی که گیتار در صورت ضربه خوردن یا بر زمین افتادن دچار صدمه و رنگ پریدگی میشود نشان داده شده. به این نقاط با دقت بیشتری نگاه کنید. ضربههای محکم حاصل از برخورد یا سقوط عموما حالت تو رفتگی دارند و بخشی از رنگ گیتار از آن نقطه به داخل چوب نفوذ میکند. خودتان تصور کنید مثلا اگر یک شی چوبی از دستتان بر زمین بیفتد، نقطه برخورد چه شکلی خواهد گرفت.
بعضی از ترکها بر روی پوشش نهایی گیتار یا رنگ آن ایجاد میشوند. وجود این ترکها ایرادی ندارد اما بسته به نوع توافق میتواند کمی از قیمت گیتار بکاهد. این ترکها عموما در محلهایی ایجاد میشوند که پوشش و رنگ گیتار ضخامت کمتری دارد یا تماس دست و پیک گیتار با آنها بیشتر است. شکل این ترکها شبیه ترکهای ایجاد شده بر روی خاکهای رسی است و قیافه منظم و چند وجهی دارد. کف رودخانهها یا برکههایی که خشک شدهاند را به خاطر بیاورید؛ ترکهای منظم و چهار وجهی شکل روی خاکهای رسی. جاهایی از گیتار الکتریک که ممکن است ترکهایی بر روی رنگ و پوشش آن ایجاد شود در تصویر زیر نشان داده شدهاند.
بعضی از گیتاریستها ادایی هستند و بخشهایی از گیتارشان را رنگ میزنند یا لیبل و برچسب میچسبانند. در مورد این چیزها از فروشنده سوال کنید. ممکن است برچسبها برای پوشاندن یک عیب و ایراد خاصی بر روی گیتار چسبانده شده باشند. روی آنها دست بکشید و اگر فرو رفتگی یا برآمدگی خاصی حس کردید در مورد خرید آن تامل کنید.
به لوگو، اطلاعات سازنده، شماره سریال و مدل ساز که بر روی سردسته حک میشود دقت کنید و آنها را با عکس سازها در اینترنت و سایتهای معتبر مقایسه کنید. هرگونه تفاوت رنگ، فونت و زاویه و جهت نوشتهها میتواند به معنی تقلبی بودن ساز باشد. حتی دیده شده که توی این نوشتههای حک شده بر روی گیتار غلط املایی هم وجود دارد! پس دقت کنید سرتان کلاه نرود.
دسته گیتار
شاید به جرات بتوان گفت حساسترین بخش گیتار دسته آن است. اولین کاری که در هنگام بازدید دسته گیتار باید انجام بدهید این است که به قسمتی که سر دسته به دسته گیتار وصل میشود نگاه کنید. اگر ترک یا شکستگی دیدید، محل را ترک کنید! در اغلب موارد تعمیرکاران بعد از تعمیر این قسمت از دسته روی آن رنگ تیره میپاشند تا بخش ترک و شکستگی معلوم نباشد. دقت کنید که در این قسمت رنگ دستگه گیتار عوض نشده باشد.
به محل نصب شدن تیونرها (گوشیها) نگاه کنید. در این بخش نباید ترک و شکستگی وجود داشته باشد و تیونرها باید در یک راستا نصب شده باشند و همگی از یک جنس و شکل باشند. البته بعضی از مدلهای گیتار هم هستند که تیونرها را با ترکیب و قیافه خاصی میچینند ولی این ترکیب و قیافه خاص خودش هم یک نظم و ترتیبی دارد و با شرایطی که گفتم کاملا فرق دارد و قابل تشخیص است. صرف تعویض تیونرها به معنی خرابی گیتار نیست. ما نوازندهها گاهی حتی تیونرهای سالم گیتار را هم با انواع بهتر و با کیفیتترش تعویض میکنیم. اما اصولا تعویض تنها یکی دو تا از تیونرها و ست نکردن آنها کار نوازندگان حرفهای نیست.
به نات گیتار با دقت نگاه کنید. نات گیتار همان قطعه پلاستیکی، استخوانی یا فلزی کوچک در بخش بالایی دسته است که سیمها توی شکافهای آن قرار میگیرند. به هیچ وجه نباید چیزی زیر نات گیتار چپانده شده باشد. اگر تکه چوب، پلاستیک با هر چیز دیگری زیر نات گیتار قرار داشته باشد معنی آن این است که دسته گیتار مشکل اساسی دارد. ممکن است تاب برداشته باشد یا فرتها وضعیت خوبی نداشته باشند یا حتی تراس راد شکسته باشد. اندازه نات گیتار در کارخانه تولید گیتارها با دقت اندازهگیری و جانمایی میشود و امکان ندارد برای تنظیم آن نیاز باشد چیزی در زیرش قرار بدهند.
به نات گیتار با دقت نگاه کنید. نات گیتار همان قطعه پلاستیکی، استخوانی یا فلزی کوچک در بخش بالایی دسته است که سیمها توی شکافهای آن قرار میگیرند. به هیچ وجه نباید چیزی زیر نات گیتار چپانده شده باشد. اگر تکه چوب، پلاستیک با هر چیز دیگری زیر نات گیتار قرار داشته باشد معنی آن این است که دسته گیتار مشکل اساسی دارد. ممکن است تاب برداشته باشد یا فرتها وضعیت خوبی نداشته باشند یا حتی تراس راد شکسته باشد. اندازه نات گیتار در کارخانه تولید گیتارها با دقت اندازهگیری و جانمایی میشود و امکان ندارد برای تنظیم آن نیاز باشد چیزی در زیرش قرار بدهند.
حالا نوبت پاشنه دسته است. یعنی جایی که دسته به بدنه وصل میشود. اگر فروشنده اجازه میدهد یا حاضر است خودش این کار را بکند، در صورتی که دسته با پیچ به بدنه متصل شده، آن را جدا کنید و هم بخش پاشنه دسته و هم محفظهای که دسته گیتار در آن قرار میگیرد را نگاه کنید. این قسمت باید عاری از هرگونه شکستگی و ترک باشد و هیچ چیزی مابین دسته و بدنه قرار داده نشده باشد. یکی از دوستان من گیتار بیسی به من هدیه داد که بعد از سالها تصمیم گرفتم آن را به طور اساسی تعمیر کنم و قطعاتش را با قطعات با کیفیتتر جایگزین کنم. بعد از اینکه دسته را از بدنه جدا کردم دیدم که یک تکه از کارت تلفن با چسب بین دسته و بدنه قرار داده شده است! واضح است که دندان اسب پیشکشی را نمیشمارند ولی وجود این قطعه پلاستیک معنیاش این است که دسته خوب با بدنه چفت نمیشده و این ممکن است حاصل استفاده نادرست از گیتار، ضربه خوردن یا کیفیت پایین چوب آن باشد.
اگر فروشنده اجازه باز کردن دسته را نمیدهد به بخشی که دسته و بدنه به هم متصل میشوند با دقت نگاه کنید. در اطراف محفظه قرارگیری دسته ضخامت چوب کاهش مییابد و این موضوع آن را مستعد صدمه میکند. دقت کنید که در این بخش شکستگی یا ترکی که روی خود چوب ایجاد شده وجود نداشته باشد. کمی دسته را تکان دهید تا مطمئن شوید محکم است و اصطلاحا بازی نمیکند. در مورد گیتارهایی که دسته مستقیما به بدنه متصل شده و خبری از پیچ نیست، وجود هرگونه ترک به معنی تکان خوردن یا ضربه دیدن دسته است. باز هم دقت کنید رنگ گیتار در این قسمت تغییر نکرده باشد.
حالا نوبت آزمایش تراس راد است. درپوش تراس راد را بردارید و یک آچار آلن با شماره 4 یا 5 (ترجیحا آچار آلن خود ساز) را داخل پیچ قرار دهید و به طرفین بچرخانید. مراقب باشید مقدار چرخاندنتان خیلی کم باشد و خدای نکرده باعث ضربه زدن به تراس راد نشوید که در این صورت ساز وبال گردنتان میشود! تراس راد نباید شل باشد. اگر آچار آلن به راحتی و بدون کمی فشار میچرخد، تراس راد شکسته است. شکستگی تراس راد با کنترل دسته هم قابل مشاهده است. دسته را در امتداد خط دید خود بگیرید و اگر حس کردید وسطهای دسته زیادی به خمیدگی دارد حتما و حتما تراس راد را کنترل کنید تا از سلامت آن مطمئن باشید.
فرتها
فرتهای گیتار را با دقت تماشا کنید. برای این کار بهتر است سیمهای گیتار را شل کنید. روی فرتها دست بکشید و مطمئن شوید برآمدگی و تو رفتگی ندارند. به کنارههای فرتها روی فینگر بورد نگاه کنید و دقت کنید که بین فرت و چوب فاصله نیفتاده باشد. انگشت شصت و اشاره را روی دو طرف دسته بگذارید و از بالا به پایین بکشید. انتهای فرتها نباید دست شما را زخمی کنند یا حس تیزی داشته باشند. سعی کنید یک خط کش بلند همراه داشته باشید. خطکش را روی فرتها به موازات سیمها بگذارید و مطمئن شوید فرتی که بلندتر یا کوتاهتر از بقیه است وجود نداشته باشد. تمام فرتهای ساز را روی همه سیمها بنوازید و مطمئن شوید صدای نتها واضح و بدون گز است. بهتر است برای این کار ساز را به آمپلی فایر وصل کنید. صدای گز به خودی خود به معنی خرابی فرتها نیست، مهم این است که صدای گز از آمپلی فایر به گوش نرسد نه خود ساز.
خاطرتان باشد که فرتها را میتوان تعویض کرد، ولی این کار مستلزم وقت و هزینه است. پس با صلاحدید خودتان عمل کنید، اگر فرتها خورده شدهاند یا هر مشکل دیگری دارند و تصمیم بر این شد که ساز را بخرید، حتما هزینه تعویض فرتها را از قیمت ساز کم کنید.
فینگربرد یا صفحه انگشت گذاری
صفحه انگشتگذاری همانجایی است که فرتها بر روی آن قرار گرفتهاند و شما برای اجرای نتها انگشتانتان را بر روی آن قرار میدهید. فینگربردها عموما یا از جنس خود دسته (اغلب افرا) و روشن هستند یا از جنس چوب تیرهتر مثل رزوود یا ابونی. دقت کنید هیچگونه ترکی بر روی فینگربرد وجود نداشته باشد. این نکته بسیار مهم است. تعویض فینگربورد امکان دارد اما کاری سخت و پرهزینه و نیازمند تعمیرکار ماهر است. از کنار دسته به آن نگاه کنید و مرز بین فینگربرد و دسته را با دقت دنبال کنید و مطمئن بشوید هیچ فاصلهای بین دو قسمت وجود نداشته باشد.
پیکآپها و قطعات الکترونیکی
امتحان پیکآپها ساده است. گیتار را به آمپلی فایر وصل کنید و هر پیکآپ را به طور جداگانه تست کنید. صدای پیکآپها از نظر ولوم باید به هم نزدیک باشند و هرگونه تغییر ناگهانی ولوم پیکاپها باید بررسی شود. پیچهای ناب ولوم و تن گیتار را بچرخانید و تغییرات ولوم و تن پیکاپها را با دقت گوش دهید. گاهی چرخاندن پیچها همراه با خش خش است. این مشکل معمولا با یک اسپری تمیز کننده قطعات الکتریکی حل میشود پس جای نگرانی نیست. دقت کنید قیافه پیکاپها و برندهای آنها یکی باشد. از فروشنده بپرسید آیا پیکاپها را تعویض کرده است یا خیر. اگر کرده چرا و چطور. تعویض پیکاپ به خودی خود چیز بدی نیست و گاهی نوازندهها برای ارتقای بهتر صدای گیتارشان پیکاپهای آن را تعویض میکنند. نویز گیتار را کنترل کنید. همه گیتارهای الکتریک وقتی در حالت دیستورشن باشند نویز تولید میکنند. اما این نویز باید با قرارگیری دستتان بر روی سیمها خیلی خیلی کمتر شود. اگر نشد، اتصال به زمین (ارت) پیکاپها مشکل دارد. دقت کنید که گیتار الکتریک در حالت کلین (صدای بدون دیستورشن) نباید نویز قابل توجهی داشته باشد.
درب پشتی محفظه قطعات الکترونیکی گیتار را باز کنید و به داخل محفظه نگاهی بیندازید. مطمئن شوید سیمکشی گیتار مرتب و منظم است. با یک نگاه ساده میشود متوجه شد سیمکشی گیتار عوض شده یا نه. در هر صورت باید سیمکشی مرتب و تمیز باشد. محفظههای پیکاپها و دیگر قطعات گیتار جای خوبی برای کنترل نوع چوب و رنگ گیتار هم هست. اگر کمی به این چیزها تسلط داشته باشید، نکات خوبی دستگیرتان میشود. مثل اینکه آیا گیتار دوباره رنگ شده یا نه.
بریج و سدلها
به پل گیتار نگاهی بیاندازید. دقت کنید فاقد زنگ زدگی و خوردگی باشد. اگر پل گیتار از نوع ترمولو یا فلویدرز است، فنرهای آن را با دقت نگاه کنید. جایی که فنرها به گیتار وصل میشوند را کنترل کنید که شکستگی و ترک نداشته باشد. به سدلها نگاه کنید و مطمئن بشوید که شکستگی یا انحنا ندارند.
نکات پایانی
مهمترین کاری که باید قبل از تست گیتار انجام دهید این است که مدل آن را توی اینترنت سرچ کنید، به سایت سازنده گیتار وارد شوید و مشخصات و شکل و قیافه و رنگهای آن را با دقت نگاه کنید و اگر لازم است یادداشت برداری کنید تا موقع تست گیتار آنها را کنترل کنید. اگر در فرآیند تست گیتار به چیزی مشکوک شدید، معامله را انجام ندهید یا آن را به تعویق بیاندازید. خود نوازنده هم معیار خوبی برای تصمیم گیری است. تمیزی ساز، نبود گرد و غبار یا لکه روی فینگربورد و بدنه و لوازم و قطعات گیتار نشانه خوبی از نحوه نگهداری آن توسط صاحب قبلی است. با دقت به نحوه رفتار صاحب ساز با گیتارش نگاه کنید. ببینید چطور آن را به دست میگیرد. آیا با ساز خود با دقت و وسواس برخورد میکند؟ آیا ساز در کیف یا کیس تر و تمیز و سالمی است. ممکن است فروشنده کیس را همراه با ساز به شما تحویل ندهد، اما وضعیت نگهداری ساز اطلاعات خوبی را برای تصمیمگیری به شما خواهد داد. در پایان ذکر این نکته ضروری است که سازهای فیک و قلابی در بازار کم نیستند و تشخیص آنها کار هر کسی نیست. پس اگر مدل خاص و گرانقیمتی را برای خرید انتخاب کردید حتما و حتما از یک نوازنده ماهر و با تجربه کمک بگیرید تا خدای نکرده گنجشک رنگ شده را به عنوان قناری به شما نفروشند.